سود نقدی یا DPS چیست؟ نحوه‌ی تقسیم آن چگونه است؟

مقدمه‌ای بر سود نقدی یا DPS

یکی دیگر از اصطلاحات رایج در بازارهای مالی سود نقدی مربوط به شرکت‌ها است. به‌طور کلی دو نوع عایدی می‌توان برای فعالین بازار سهام در نظر گرفت. یک نوع از آن‌ها، عایدی ناشی از تغییرات قیمت سهام و عایدی دیگر در قالب سود نقدی است که در اختیار سهام‌داران قرار می‌گیرد. تعیین میزان این سود صرفاً وابسته به صورت‌های مالی شرکت‌ها نیست و در قالب فرآیندی منحصربه‌فرد که برگرفته از یک ساختار تصمیم‌گیری است تهیه می‌شود. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد تا ضمن تعریف سود نقدی و نحوه‌ی تعیین آن، نکات خاص مربوط به این مفهوم مالی را ارائه کرده و به برداشت صحیح از آن در راستای داشتن دیدگاهی درست در بازارهای مالی کمک کنیم تا سطح دانش سرمایه‌گذاری در بین سرمایه‌گذاران کوچک و بزرگ افزایش پیدا کند.

سود نقدی یا DPS چیست؟

در تقسیم‌بندی انواع سود بعد از تحقق یافتن آن و کسر تمامی هزینه‌ها به سود خالص رسیدیم. اما در پایان دوره‌ی مالی چه اتفاقی برای این ارزش خلق شده خواهد افتاد؟ برای پاسخ به این سؤال باید به دو مفهوم سود نقدی و سود انباشته اشاره کنیم که در این مقاله بیشتر تمرکز ما بر روی بحث سود نقدی است.
پس از پایان یک سال مالی در صورتی‌که شرکت سود‌ده باشد، این سود به دو دسته‌ی نقدی و سود انباشته تقسیم می‌شود. به زبان ساده می‌توان گفت سود انباشته آن میزان از سود تحقق‌یافته است که در شرکت باقی می‌ماند و سود نقدی آن میزان از سود تحقق‌یافته است که بین سهام‌داران توزیع می‌شود. اما اینکه سهم هر یک از این دو موضوع چقدر است سؤالی است که برای پاسخ به آن باید با مفهوم مجامع آشنا شویم.

مجمع و تقسیم سود نقدی چیست؟

مجامع به زبان ساده در واقع همان دورهمی سهام‌داران هستند. به ‌تمامی مجامع سهام‌داران، مجمع‌عمومی می‌گوییم و وجه تسمیه‌ی عمومی بودن آن، این است که حتی با یک برگ سهم نیز می‌توان در آن‌ها شرکت کرد. مجامع را عمدتاً می‌توان به دو دسته‌ی عمومی عادی و عمومی فوق‌العاده تقسیم کرد.

1. مجمع عادی: مجامع عادی، مجامعی هستند که شرکت موظف است در دوره‌های زمانی معینی برگزار کند. به طور مثال برای انتخاب اعضای هیئت‌مدیره هر دو سال یک بار مجمعی برگزار می‌شود. این نوع از مجامع به طور سالیانه نیز برای تصویب صورت‌های مالی و همین‌طور تقسیم سود انجام می‌شوند.
2. مجمع فوق‌العاده: برای مجامع فوق‌العاده زمان‌بندی خاصی ارائه نشده است. مجامعی مانند تغییرات اساس‌نامه‌ی شرکت، تغییر موضوع شرکت، انحلال شرکت، افزایش سرمایه‌ها و مواردی از این ‌قبیل جز مجامع عمومی فوق‌العاده محسوب می‌شوند

میزان سود نقدی چطور تعیین می‌شود؟

اکنون پس از آشنایی مختصر با انواع مجامع به سراغ نحوه‌ی تعیین سود نقدی می‌رویم. همان‌طور که اشاره کردیم هر شرکت در یک سال حداقل یک مجمع ‌عمومی عادی در پایان دوره‌ی مالی‌اش (البته با قدری فاصله) برگزار خواهد کرد. در این مجمع ‌عمومی عادی سالیانه یکی از مواردی که مورد بررسی قرار می‌گیرد تعیین میزان سود نقدی است. توافق بر سر مبلغ و میزان سود نقدی نیز از طریق رأی‌گیری صورت می‌گیرد. در این رأی‌گیری نظر هر فرد ضریبی برابر با میزان سهم او دارد. در این صورت اگر سهام‌دار عمده‌ای وجود داشته باشد که بیش از ۵۰ درصد سهام شرکت را در اختیار داشته باشد، نظر او بسیار تعیین‌کننده است.

برای تشکیل مجمع حضور حداقل ۵۰ درصد از مالکین الزامی است و اگر حضور نداشته باشند مجمع به تنفس خورده و پس از دو هفته با هر تعدادی از سهام‌داران که حضور داشته باشند، برگزار می‌شود. در این صورت اگر شخصی حقیقی یا حقوقی وجود داشته باشد که بیش از ۵۰ درصد از سهم شرکتی را دارا باشد با حضور وی یا نماینده‌ی او (اگر شخص حقوقی باشد) مجمع قابل برگزاری است. بنابراین DPS با اکثریت آراء تعیین می‌شود و از این طریق مشخص می‌شود که تا چه میزان از سود محقق شده در یک سال یا EPS بین سهام‌داران به شکل نقدی توزیع می‌شود و چه میزان از آن در شرکت باقی می‌ماند.

نحوه‌ی پرداخت سود نقدی یا DPS

پس از کش‌وقوس‌های فراوان و اتفاق‌نظر اکثریت سهام‌داران بر میزان این سود و تصویب آن، شرکت فرصت دارد تا در عرض ۸ ماه این سود را پرداخت کند. شرکت برای پرداخت این سود می‌تواند از طریق یک بانک عامل اقدام کند به طوری که به کد ملی هر سهام‌دار بر اساس میزان سهمش مبلغی تعلق می‌گیرد که می‌تواند با مراجعه به بانک آن را دریافت کند.
راهکار دیگری که خصوصاً در یکی دو سال اخیر مورد استفاده و تأکید قرار گرفته است توزیع این سود از طریق سامانه‌ی سجام است. در سامانه ی سجام تمامی افرادی که کد معاملاتی از هر یک از کارگزاری ها داشته باشند، عضو هستند و اطلاعات آنان در آنجا موجود است. اگر از این سازوکار استفاده شود نیازی به مراجعه ی سهام‌داران به شعب بانک ها نیست و سود نقدی به‌حساب ثبت شده ی آنان واریز می شود.

سود نقدی و سهامداران کوتاه‌مدت

یکی از موضوعات مهم مجامع، بی‌شک تعیین میزان این سود است. اما در این فرآیند چه بحث‌هایی و بین چه کسانی صورت می‌گیرد؟
برای پاسخ به این سؤال شاید بهتر باشد سهام‌داران را به سه دسته ی کلی تقسیم بندی کنیم. دسته ی اول نوسان‌گیرهای بازار سهام هستند. این دسته از افراد چندان به دنبال سرمایه گذاری ها طولانی مدت نیستند و صرفاً از طریق نوسان گیری به کسب بازدهی می‌پردازند. با توجه ‌به قوانین قیمت یک سهم پس از تعیین و تصویب میزان سود نقدی به اندازه ی آن سود کاهش می‌یابد. به‌عبارت‌دیگر میزان این سود از قیمت یک سهم کم شده و پس از آن نماد شرکت بدون دامنه‌ی نوسان مورد معامله قرار می‌گیرد. با توجه ‌به این قانون طبیعتاً نوسان‌گیرهای بازار سهام حاضر نیستند تا در مجامع سالیانه و سود نقدی شرکت کنند چراکه قدری از پول خود را برای چند ماه و تا زمان پرداخت این سود باید از چرخه‌ی نوسان‌گیری‌شان خارج کنند. بدین ترتیب این دسته از سهام‌داران نوسان‌گیر را در بحث‌های مربوط به مجمع کنار می‌گذاریم.

مدیریت ریسک در سرمایه‌‍گذاری | تا حد امکان جلوی ضرر بایستیم

سود نقدی و سهامداران بلندمدت

اما دو دسته‌ی دیگر از سهام‌داران، سهام‌داران کوتاه‌مدت و بلند‌مدت هر شرکت هستند. در بحث‌های بین این دو گروه، طبیعتاً سهام‌داران بلندمدت و افرادی که در طول سالیان متمادی سهام‌دار یک شرکت بوده‌اند ترجیح می‌دهند برای توسعه‌ی فعالیت‌های شرکت از منابع داخلی خود آن شرکت استفاده شود. اما این به چه معناست و چه فایده‌ای دارد؟
استفاده از منابع داخلی به معنای بهره‌گیری از سود انباشته برای اموری نظیر توسعه‌ی شرکت است. از فواید این کار می‌توان به کم‌ریسک‌تر بودن و سهولت آن نسبت به سایر روش‌ها مانند دریافت تسهیلات مالی اشاره کرد. گرفتن تسهیلات مالی به علت داشتن هزینه‌های بهره در مقابل استفاده از منابع داخلی (در صورت وجود) طبیعتاً اولویت دوم خواهد بود.
بنابراین می‌توان گفت اغلب سهام‌داران بلندمدت شرکت‌ها که دیدگاهی طولانی‌مدت نسبت به سهامشان دارند، بیشتر راغب به تقسیم سود کمتر و باقی‌ماندن پول نقد در داخل شرکت برای بهر‌گیری جهت رشد و توسعه‌ی شرکت و سودسازی بیشتر شرکت هستند. همه‌ی این‌ها در حالی است که ممکن است سهام‌داران کوتاه‌مدت این‌گونه فکر نکنند و ترجیحشان به تقسیم سود نقدی بیشتر باشد.

انواع سود کدام‌اند؟

سود نقدی یا DPS به چه سهام‌دارانی پرداخت می‌شود؟

DPS از مواردی است که تصمیم به پرداخت و میزان آن در مجمع‌عمومی سالیانه مشخص خواهد شد. مطابق با قوانین و مقررات، DPS به‌تمامی سهام‌دارانی که در زمان برگزاری مجمع سهام‌دار شرکت بوده­اند، صرف‌نظر از مدت زمانی که از سهام‌داری آن­ها می­گذرد پرداخت خواهد شد. این امر به معنای آن است که حتی اگر در آخرین روز معاملاتی قبل از مجمع، فرد سرمایه­گذار اقدام به خرید سهم مدنظر کرده باشد، سود مجمع به وی تعلق خواهد گرفت. همچنین اگر فردی روز معاملاتی قبل از بسته‌شدن نماد، سهام خود را فروخته باشد نیز، صرف‌نظر از مدت‌زمان سهام‌داری وی، سود مجمع به او تعلق نخواهد گرفت. بنابراین به عبارت ساده­تر می­توان گفت سود نقدی به کلیه­ی سرمایه­گذارانی که در زمان برگزاری مجمع سهام‌دار شرکت بوده باشند، تعلق خواهد گرفت.

DPS چه زمانی پرداخت می‌شود؟

پس از برگزاری مجمع و تعیین میزان پرداخت سود نقدی برای سال مالی مدنظر، به زمان پرداخت و نحوه­ی پرداخت سود نقدی می­رسیم. مطابق مقررات شرکت­ها موظف­اند صرف مدت ۸ ماه پس از برگزاری مجمع و تعیین سود، اقدام به پرداخت سود نقدی به سهام‌داران خود کنند. درصورتی‌که صرف مدت مدنظر توانایی انجام این کار را نداشته باشند باید دلایل آن را به سازمان بورس و اوراق بهادار گزارش کنند. نحوه­ی پرداخت سود نقدی نیز روش­های متفاوتی دارد.

البته امروزه اکثریت قریب به‌اتفاق شرکت­ها به سمت پرداخت سود نقدی از طریق سامانه سجام حرکت کرده­اند و در این روش سود نقدی شرکت­ها مستقیماً به‌حساب معرفی شده توسط سهام‌داران در سامانه­ی سجام واریز خواهد شد. در حال حاضر هنوز هم برخی از شرکت­ها سود نقدی خودشان را توسط یک بانک عامل توزیع می­کنند. در این روش، شخص سهام‌دار به یکی از شعب بانک اعلام شده توسط شرکت مراجعه کرده و با ارائه­ی مدارک شناسایی و کد بورسی خود اقدام به دریافت سود نقدی در قالب وجه نقد و یا اعتبار به‌حساب مدنظر خود خواهد کرد.

DPS را چگونه می‌توان از طریق سایت کدال مشاهده کرد؟

همان­طور که می­دانیم سایت کدال، سایت مربوط به افشای اطلاعات مختلف توسط ناشران و در زمینه­های مختلف است که یکی از اطلاعیه­هایی که در آن منتشر می­شود، اطلاعیه­های مربوط به سود نقدی است. اطلاعات مربوط به سود نقدی شرکت­ها را می­توان در دو نوع از اطلاعیه­ها مشاهده کرد. همان­طور که می‌دانید تصمیمات مربوط به میزان پرداخت این سود از مواردی است که در مجمع‌عمومی سالیانه در خصوص آن تصمیم­گیری می­شود. بنابراین برای مشاهده­ی میزان DPS در یک دوره­ی مالی می­توان از طریق اعمال فیلتر مربوط به تصمیمات مجمع‌عمومی سالیانه در بخش نوع اطلاعیه در سایت کدال اقدام کرد تا جزئیات میزان سود نقدی را در تصمیمات مجمع مشاهده کنیم.

همچنین برای کسب اطلاع در خصوص زمان پرداخت سود نقدی و نحوه­ی پرداخت آن نیز می­بایست فیلتر زمان­بندی پرداخت سود را در بخش نوع اطلاعیه در سایت کدال اعمال کنیم. بدین ترتیب می­توان متوجه شد که چه مقدار سود نقدی به تصویب رسیده و در چه زمانی و به چه نحوی توزیع خواهد شد.

تقسیم سود نقدی و قانونی نانوشته

در هر مسئله و موضوعی قوانینی نانوشته وجود دارند که شاید بتوان از آن‌ها به‌عنوان عرف‌های موجود یادکرد. حال سؤال این است که آیا رفتار شرکت‌های تولیدی یا خدماتی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در تقسیم سود نقدی به یک‌شکل است؟
در پاسخ باید گفت که غالباً رفتار این دو نوع شرکت مشابه یکدیگر نیست. وجه افتراق رفتار این نوع از شرکت‌ها با یکدیگر را می‌وان ناشی از جریان درآمدی آن‌ها و فرآیند استحصال آن دانست. در شرکت‌های سرمایه‌گذاری، سود از طریق کسب بازدهی ناشی از سرمایه‌گذاری‌ها به دست می‌آید و اگر شرکت منابع بیشتری در اختیار داشته باشد، می‌تواند در پایان دوره‌ی مالی‌اش سود بیشتری محقق کند. بنابراین علاوه بر سایر عوامل تأثیرگذار بر میزان تقسیم سود که در مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، در شرکت‌های سرمایه‌گذاری تمایل بیشتری به باقی ماندن سود تحقق‌یافته در شرکت وجود دارد تا به ‌نوعی شرکت بتواند سود خود را مرکب کرده و جریانات درآمدی‌اش را تقویت کند.