صندوق با سرمایه متغیر یا صندوق نامحدود چیست؟

سرمایه‌گذاری از مفاهیم اقتصادی است که تحقق صحیح و به‌جای آن به بهبود وضعیت اقتصادی و وقوع رونق‌ کمک خواهد کرد و از سوی دیگر برای خود سرمایه‌گذاران نیز عوایدی را به همراه دارد. این امر بااهمیت می‌تواند به شکل مستقیم صورت بگیرد اما گاهی اوقات بنا به دلایل متعددی مثل بهره‌گیری از تخصص سایر افراد و یا صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس و … سرمایه‌گذاری غیرمستقیم نیز مطرح می‌شود. این نوع از سرمایه‌گذاری به وسیله‌ی برخی از واسطه‌ها بوده که صندوق‌های سرمایه‌گذاری از انواع آن است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری را می‌توان به دو دسته‌ی کلی صندوق‌های با سرمایه ثابت و صندوق‌های با سرمایه متغیر یا سرمایه نامحدود تقسیم‌بندی کرد. در ارتباط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثابت یا محدود در مقاله‌ای جداگانه توضیحاتی ارائه کرده‌ایم. در این مقاله به سراغ صندوق با سرمایه متغیر خواهیم رفت و ضمن تعریف آن به مقایسه‌ی آن با صندوق سرمایه ثابت می‌پردازیم. همچنین می‌توانید از سایر محتواهای وب‌سایت آکادمی دانایان پیرامون این موضوع استفاده کنید.

صندوق با سرمایه متغیر یا سرمایه نامحدود چیست؟

صندوق با سرمایه متغیر یا open end fund یا صندوق نامحدود نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که در آن واحد‌های سرمایه‌گذاری محدود نیستند. به عبارت بهتر در این نوع از صندوق‌ها تعداد خاصی از واحد یا سهام به شکل یک باره منتشر نمی‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند با مراجعه به صندوق اقدام به سرمایه‌گذاری در هر میزان از واحدهای دلخواه‌شان کنند. این واحدها یا سهم‌های خریداری شده دیگر در بازار بورس معامله نمی‌شوند و اگر سهام‌داران بخواهند که واحد‌های تحت تملکشان را بفروشند می-بایست خود صندوق آن‌ها را بازخرید کند.

از آنجایی ‌که واحدهای این نوع از صندوق‌ها در بورس به شکل روزانه معامله نمی‌شوند، ارزش‌گذاری آن‌ها برای خرید توسط سرمایه‌گذاران و یا بازخرید توسط صندوق به وسیله‌ی خالص ارزش دارایی آن‌ها یا همان NAV صورت می‌گیرد. این خالص ارزش دارایی به شکل روزانه محاسبه می‌شود و در واقع این نوع از صندوق‌ها در هر روز فقط یک قیمت دارند که آن هم در پایان روز مشخص می‌شود؛ این در حالی است که در صندوق‌های با سرمایه ثابت که در بستر بورس معامله می‌شوند، ممکن است در طول یک روز چندین قیمت را به خود ببینند.

اگر سرمایه‌گذاری قصد فروش واحدهایش در این صندوق‌ها را داشته باشد پس از محاسبه‌ی ارزش روز آن‌ها و کسر کارمزدهای موجود، این واحدها توسط صندوق بازخرید می‌شوند؛ بنابراین در این نوع از صندوق‌ها اغلب می‌بایست ذخیره‌ی وجه نقدی برای پشتیبانی از بازخرید واحدهای صادر شده وجود داشته باشد. این امر برای سرمایه‌گذاری که قصد خروج از صندوق را دارد امری نسبتاً مطلوب تلقی می‌شود چراکه سبب می‌شود تا درگیر فرازوفرودهای احتمالی بازار نشود و نقدشوندگی دارایی‌اش افزایش پیدا کند و از این ‌جهت اطمینان خاطری داشته باشد؛ اما از دیدگاه سرمایه‌گذارانی که قصد خروج از صندوق را ندارند، وجود این قابلیت که صندوق را مجبور به نگهداری وجه نقد برای بازخرید واحدها می‌کند، ممکن است مثبت تلقی نشود. در واقع نگهداری این وجوه دارای هزینه فرصتی است که بازدهی‌های احتمالی در صورت سرمایه‌گذاری آن‌ها را شامل می‌شود.

تفاوت‌های صندوق‌های سرمایه ثابت و سرمایه متغیر

ساز و کار صندوق‌های با سرمایه‌ی متغیر

مهم‌ترین وجه افتراق این دو نوع از صندوق‌ها در نحوه‌ی عرضه و سپس سازوکار معاملاتی آن‌ها در پس آن است. همان‌طور که بارها اشاره کردیم در صندوق‌های با سرمایه ثابت یا Closed end fund یک عرضه‌ی اولیه‌ی عمومی رخ می‌دهد و پس از آن واحدهای منتشر شده در بستر بورس معامله می‌شوند و برای سرمایه‌گذاری‌های مجدد و مستقیم در صندوق باید در زمان‌های اعلامی توسط صندوق که واحدهای جدیدی منتشر می‌شود اقدام کرد.

این در حالی است که در صندوق‌های پایان باز یا سرمایه متغیر (open end fund) این امکان وجود دارد که در هر زمانی که سرمایه‌گذار بخواهد می‌تواند وجوه جدیدی را در صندوق سرمایه‌گذاری کند. البته این نکته نیز وجود دارد که گاهی اوقات در صندوق‌های پایان باز یا همان سرمایه متغیر، اگر میزان سرمایه جذب شده بیشتر از میزانی باشد که برای تحقق اهداف برنامه‌ریزی شده لازم است، ممکن است صندوق اجازه‌ی ورود وجه جدید توسط سرمایه‌گذاران جدید را ندهد و صرفاً سرمایه‌گذارانی که از قبل در صندوق حضور داشتند بتوانند اقدام به سرمایه‌گذاری مجدد کنند.

اهرم مالی در صندوق‌های با سرمایه‌ی متغیر

وجه تفاوت دیگر استفاده از اهرم مالی است. منظور از اهرم مالی این است که صندوق با خلق بدهی بیشتر و ایجاد دارایی از آن طریق اقدام به سرمایه‌گذاری کند. به عبارت ساده-تر و به طور مثال ممکن است صندوق به سراغ دریافت تسهیلات بانکی و سپس اقدام به سرمایه‌گذاری از محل آن برود که در این صورت می‌گوییم از اهرم مالی استفاده کرده است. این امر در صندوق‌های سرمایه ثابت رایج‌تر است و غالب آن‌ها به سراغ بهره‌گیری از اهرم مالی می‌روند. این امر همان‌طور که ممکن است بازدهی‌های بالایی را به همراه داشته باشد، به‌شدت پرریسک بوده و اگر بازدهی به‌دست‌آمده ناشی از اهرم مالی توانایی پوشش هزینه‌های مالی و پرداخت سود را نداشته باشد بسیار خطرناک است.

ریسک صندوق‌های با سرمایه‌ی متغیر

یکی دیگر از وجوه تفاوت این دو نوع صندوق در ریسک‌های مختلف آن‌ها برای سرمایه‌گذاران است. گاهی اوقات ممکن است ریسک‌های سیستماتیک که کلیت بازار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند بدون توجه به خالص ارزش دارایی صندوق سرمایه ثابت، قیمت بازاری آن را دستخوش تغییر قرار دهند و از این ‌جهت تبدیل به عاملی جدی در ریسک سرمایه‌گذاران صندوق سرمایه ثابت شوند. اما در صندوق‌های با سرمایه متغیر یا همان Open end fund خروج خیل عظیمی از سرمایه‌گذاران که صندوق را مجبور به بازخرید تعداد زیادی واحد سرمایه‌گذاری کند از مهم‌ترین ریسک‌ها تلقی می‌شود.

سخن پایانی آکادمی دانایان

در این مقاله سعی کردیم تا ضمن تعریف صندوق سرمایه متغیر یا open end fund به بیان ویژگی‌های آن از جهات مختلف بپردازیم و قدری هم آن را با صندوق سرمایه ثابت مقایسه کنیم. حال ممکن است این سؤال پیش بیاید که کدام یک از آن‌ها می‌تواند گزینه‌ی مطلوب‌تری باشد؟ پاسخ به این سؤال با توجه ‌به استاندارد‌های مدنظر هر فرد می‌تواند متفاوت باشد؛ هر دو نوع این صندوق‌ها با بهره‌گیری از پرتفوی‌بندی خاص و استفاده از تحلیلگران عملکردهای خوبی را ارائه می‌دهند.

اما صندوق سرمایه‌گذاری باز به علت تسهیل سرمایه‌گذاری مجدد در صندوق و امکان بازخرید واحد‌های منتشر شده توسط خود صندوق که نقدشوندگی آن را بالا می‌برد شاید قدری جذاب‌تر باشند. از سوی دیگر بهره‌گیری بالاتر از اهرم مالی در صندوق‌های سرمایه ثابت که در برخی از شرایط نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد، مزید بر علت خواهد شد. به ‌هر حال توصیه می‌کنیم برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها به تاریخچه و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشید.